Cinsel Yolla Bulaşan Hastalıklar (CYBH), ana bulaş yolu cinsel ilişki olan bakteriyel, viral ve paraziter enfeksiyon hastalıklarını tanımlar. Bununla birlikte, yakın temas yoluyla bulaşan diğer hastalıklar (örneğin üst solunum yolu enfeksiyonu, mantar, uyuz, bit gibi) da geniş bir çerçevede değerlendirildiğinde bu kapsama alınabilir.
Cinsel Yolla Bulaşan Hastalıklarda Yaygın Bulaş Yolları Nelerdir?
Vücut sıvıları: Vajinal sekresyon, meni, tükürük, ter, kan
Cilt teması: Enfekte kişiyle doğrudan temas
Ortak eşya kullanımı: Çarşaf, havlu, kişisel hijyen ürünleri gibi eşyaların ortak kullanımı
Cinsel Yolla Bulaşan Hastalıkların Sınıflandırılması
Bakteriyel Enfeksiyonlar
Klamidya
Mikoplazma
Üroplazma
Gonore (Bel Soğukluğu)
Frengi (Sifiliz)
Viral Enfeksiyonlar
HPV (Human Papilloma Virüsü)
Hepatit B (Sarılık)
Genital Herpes (Uçuk)
Paraziter Enfeksiyonlar
Trikomoniyazis
Kasık biti (Phthirus pubis)
Bu genel kategoriye ek olarak, yakın temas sırasında veya cinsel ilişki sırasında kullanılan ortak eşyalar (çarşaf, yastık, seks oyuncakları vb.) yoluyla bulaşabilecek diğer enfeksiyonlar da (saç biti, uyuz, mantar, kıl kurdu gibi) bu listeye dahil edilebilir. Ayrıca, partnerde mevcut akut üst solunum yolu enfeksiyonları da nadiren de olsa bulaş riski taşıyabilir.
Kadınlarda Görülen Cinsel Yolla Bulaşan Hastalık Belirtileri
Cinsel Yolla Bulaşan Hastalıklar ve Tedavisi
Bulaşan etkenin türüne (bakteri, virüs, parazit) göre, genellikle ilişkiden 7 ila 21 gün sonra ortaya çıkan sistemik veya lokal belirtiler görülebilir:
Lokal Belirtiler
Genital bölgede hassasiyet, ağrı, kızarıklık, şişlik
Yanma, batma, kaşıntı
Vajinal akıntıda miktar, renk ve koku değişiklikleri
Sistemik Belirtiler
Ateş, halsizlik
Kas ve eklem ağrıları
Bulantı, karın ve kasık ağrıları
Erkeklerde Görülen Cinsel Yolla Bulaşan Hastalık Belirtileri
Erkeklerde belirtiler genellikle daha nonspesifik (belirsiz) olmakla birlikte şu semptomlar görülebilir:
Genital bölgede siğiller
Üretral akıntı
İdrar yaparken yanma
Kasık ağrısı, testislerde hassasiyet
CYBH Türlerine Göre Belirtiler
Klamidya, Mikoplazma ve Üroplazma
Belirtiler: Kasıklarda ağrı, akıntı artışı, idrar yaparken yanma
Tanı: Vajinal sıvı ve idrar kültürleriyle yapılan testler
Tedavi: Uygun ilaç tedavisi; partnerin de tedavi edilmesi gereklidir
Gonore (Bel Soğukluğu)
Belirtiler: Şiddetli kasık ve bel ağrıları, beyaz/krem renkli yoğun vajinal akıntı, ilişki sonrası kanama, ateş
Bulaş Yolu: Cinsel ilişki (vajinal, anal, oral) ve nadiren ortak tuvalet veya havlu gibi eşyalar
Tedavi: Antibiyotik tedavisi
Frengi (Sifiliz)
Belirtiler: Genital bölgede yara (şankr), deri döküntüleri, halsizlik, ateş; ileri evrelerde organ hasarları
Tanı: Kan testleri ve lezyonlardan alınan örneklerle
Belirtiler: Genital bölgede sıvı dolu kabarcıklar, kaşıntı, yanma, batma hissi; bazen ateş ve halsizlik
Tedavi: Antiviral merhemler ve ilaçlar; hijyen ve bağışıklık sisteminin desteklenmesi
HIV (AIDS) ve Hepatit C
Bulaş Yolları: Kan yoluyla (transfüzyon, operasyon, açık yaraya temas) ve cinsel ilişki sırasında vücut sıvıları
Korunma: Prezervatif kullanımı ve Hepatit B aşısı
Trikomoniyazis
Etken: Trichomonas vaginalis paraziti
Belirtiler:
Kadınlarda: Bol sulu, kokulu, yeşil/sarı akıntı; vajina girişinde tahriş, kızarıklık, ağrılı ilişki
Erkeklerde: Penisten sulu/köpüklü akıntı, idrar yaparken yanma
Tanı: Vajinal sürüntü örneklerinin mikroskop altında incelenmesi
Tedavi: Her iki partnerin birlikte antibiyotik kullanması
Cinsel Yolla Bulaşan Hastalıkların Teşhisi ve Teşhis Yöntemleri
Cinsel Yolla Bulaşan Hastalıklar (CYBH), doğru tanı konulması için kapsamlı bir anamnez, fiziksel muayene ve laboratuvar testleri gerektirir. Bu süreçte, hem hastanın şikayetleri hem de enfeksiyonun olası kaynakları dikkatle değerlendirilir.
Anamnez (Hastalık Hikayesi)
Hekim, hastanın şikayetlerini ve öyküsünü ayrıntılı şekilde sorgular. Anamnez sırasında şu sorular üzerinde durulur:
Cinsel yaşam bilgisi: İlk cinsel ilişki yaşı, cinsel partner sayısı, mevcut partnerin durumu
Korunma yöntemi: Prezervatif veya diğer korunma yöntemlerinin kullanımı
Partner bilgisi: Partnerin semptomları veya bilinen bir CYBH geçmişi var mı?
Semptomların başlangıcı: Şikayetlerin ilişkiden ne kadar süre sonra ortaya çıktığı
Geçmişteki tanı ve tedaviler: Daha önce CYBH tanısı alındı mı, varsa nasıl bir tedavi uygulandı?
Genel sağlık durumu: Kronik hastalıklar (diyabet, bağışıklık sistemi zayıflıkları gibi)
Aşılama geçmişi: Hepatit B aşısı ve HPV aşısı yapılıp yapılmadığı
Yaşam alışkanlıkları: Beslenme düzeni, uyku alışkanlıkları, alkol ve sigara kullanımı, stres düzeyi
Fiziksel Muayene
Anamnez sonrasında hasta, uygun koşullarda detaylı bir fiziksel muayeneye alınır.
Genital Bölge İncelemesi
Deri ve mukoza değerlendirilir: Genital bölgede kızarıklık, tahriş, siğil, yara, uçuk gibi lezyonlar araştırılır.
Spekulum muayenesi yapılır: Vajina ve rahim ağzı (serviks) dikkatlice incelenir. Vajinal sekresyonun miktarı, rengi ve kokusu değerlendirilir.
Örnek alma: Gerekli durumlarda vajinal sıvıdan pamuklu çubuk yardımıyla sürüntü alınır. Bu örnekler mikroskopik inceleme, kültür veya PCR (Polimeraz Zincir Reaksiyonu) testleri için kullanılır.
Pelvik Muayene
Bimanuel pelvik muayene: Hekim, kasık bölgesinde hassasiyet veya kitle olup olmadığını değerlendirmek için elle kontrol yapar.
Ultrasonografi
Rahim ve yumurtalıkların görüntülenmesi: Kist, tümör, sıvı birikimi veya apse gibi durumların varlığı incelenir.
Hastalık Teşhisinde Laboratuvar Testleri ve Tarama Yöntemleri
Kan Testleri
Hepatit B ve C: Karaciğer enfeksiyonlarını tespit etmek için kan örneği alınır.
HIV (AIDS): Enfeksiyonun varlığını belirlemek için HIV testleri yapılır.
Sifiliz (Frengi): Hastalığın teşhisi için kan testleri uygulanır.
Mikroskopik İnceleme ve PCR Testleri
Mikroskopik inceleme: Trichomonas gibi enfeksiyonlarda vajinal sıvıdan alınan örnekler mikroskop altında değerlendirilir.
PCR (Polimeraz Zincir Reaksiyonu): Mikoplazma, Üroplazma, Klamidya, Gonore, Herpes ve Gardenella gibi enfeksiyonların tespitinde kullanılır. PCR, yüksek hassasiyeti sayesinde mikroorganizmanın türünü kesin olarak belirler.
Vajinal Flora ve Mikrobiota Analizi
Vajinal flora, yararlı bakterilerden oluşur ve patojenlere karşı vücudun savunma mekanizmasını destekler.
Vajinal kültür testleri: Bu testlerde hem patojen bakteriler hem de vajinal florada bulunan yararlı bakteriler incelenir. Uygun yöntemler kullanılmazsa, yararlı bakterilerin üremesi sonucu yanıltıcı sonuçlar elde edilebilir.
Cinsel Yolla Bulaşan Hastalıklarda Tarama ve Düzenli Kontroller
Tarama Yöntemleri
Smear Testi ve HPV Taraması: Cinsel aktif dönemdeki kadınların düzenli aralıklarla smear testi yaptırmaları önerilir. HPV taraması, rahim ağzı kanseri riski açısından önem taşır.
Jinekolojik Muayene: Cinsel aktif kadınlar için yılda bir kez düzenli jinekolojik kontrol önerilir.
Ek Öneriler
Doktorun gerekli gördüğü durumlarda vajinal kültür veya kan testleri yapılmalıdır.
Şüpheli bir temas veya enfeksiyon riski durumunda vakit kaybetmeden bir uzmana başvurulmalıdır.
Cinsel Yolla Bulaşan Hastalıkların Tedavisi
Cinsel Yolla Bulaşan Hastalıkların (CYBH) tedavisinde, enfeksiyona neden olan etkene yönelik uygun tedavi yöntemleri uygulanır. Bu kapsamda, oral (ağız yoluyla), parenteral (damardan) veya topikal (bölgesel) antibiyotikler kullanılabilir. Tedavinin etkili olabilmesi için yalnızca hastanın değil, partnerin de tedavi edilmesi şarttır.
Tedavi sürecinde genel yaşam düzenlemeleri büyük önem taşır. Hijyen kurallarına dikkat edilmesi, bağışıklık sisteminin güçlendirilmesi, sağlıklı beslenme, yeterli uyku düzeni ve stres yönetimi tedaviyi destekleyen temel unsurlardır. Ayrıca, genital bölge florasının yani mikrobiota dediğimiz yararlı bakterilerin korunması ve desteklenmesi de tedavi sürecinin başarısına katkı sağlar.
Tedavinin bir diğer önemli bileşeni, hastaların CYBH konusunda bilinçlendirilmesidir. Korunma yöntemleri, enfeksiyona karşı alınacak önlemler ve aşılar hakkında bilgi verilmesi gerekir. Aşıyla korunma imkanı sunulan hastalıklarda (örneğin, HPV ve Hepatit B) aşılama önerileri yapılmalıdır.
CYBH, bireysel ve toplumsal sorunlara yol açan ciddi bir sağlık sorunudur. Hastalığın akut dönemde yarattığı bedensel ve psikolojik sıkıntıların yanı sıra, hem erkeklerde hem de kadınlarda infertilite (kısırlık) veya rahim ağzı, penis, anal ve baş-boyun kanserleri gibi uzun dönem etkileri olabilmektedir. Ne yazık ki, toplumsal ve bireysel önyargılar nedeniyle doktora başvurma süresi gecikmekte, bu da tedaviyi zorlaştırmakta ve geciktirmektedir.
Korunmak İçin Neler Yapılabilir?
Cinsel Yolla Bulaşan Hastalıklardan (CYBH) korunmak için şu önlemler alınabilir:
Tek Eşlilik: Mümkünse tek eşli bir yaşam tercih edilmelidir.
Genel Vücut Sağlığı ve Hijyen: Kişisel hijyen kurallarına uyulmalı ve partnerden de bu konuda dikkatli olması talep edilmelidir. Vücut temizliği, sağlıklı beslenme, düzenli spor gibi öz bakım alışkanlıkları ihmal edilmemelidir.
Bağışıklık Sistemini Güçlendirmek:
Taze meyve ve sebze tüketimi
Probiyotik besinler
Gerekirse vitamin ve mineral takviyeleri
Düzenli spor yapmak, yeterli uyku almak ve stresi yönetmek
Alkol ve sigara kullanımını sınırlandırmak
Prezervatif Kullanımı: Cinsel ilişkide prezervatif kullanımı önerilir.
Koruyucu Tedbirler: Partnerde enfeksiyon şüphesi varsa hemen bir doktora danışılmalı ve gerekli koruyucu tedavi uygulanmalıdır (örneğin, antiseptik vajinal jel, likid veya fitil kullanımı).
Aşılama: Aşıyla korunma imkanı sunulan enfeksiyonlar (Hepatit B ve HPV gibi) için mutlaka aşı olunmalıdır.
Erken Tedavi: İlişki sonrası herhangi bir enfeksiyon belirtisi fark edilirse (özellikle ilişkiden sonraki 7-21 gün arasında), gecikmeden bir jinekoloğa başvurulmalı ve tedaviye başlanmalıdır.
Düzenli Kontroller: Her kadın en geç yılda bir, mümkünse 6 ayda bir jinekolojik muayene yaptırmalıdır.
Bu önlemler başlangıçta karmaşık gibi görünse de, aslında uygulanması oldukça basit ve sağlıklı bir yaşam için son derece faydalıdır. Bu alışkanlıkları önce bilinçli bir şekilde benimseyip uygulamaya başlarsak, bir süre sonra otomatik hale gelen rutinlerimiz olacaktır. Bu da bize değerli ve güvende olma hissi kazandırarak cinselliği kaygılardan uzak, doğal bir şekilde yaşamamıza olanak tanıyacaktır.
Herkese sağlıklı ve mutlu bir cinsel yaşam dilerim.
Op. Dr. Günnur Yüce, Kadın Hormon Bozuklukları, Genital Estetik ve Cinsel Sağlık Uzmanı
Tel: +90 312 514 6874
Gebelik ve Kadın Sağlığı ile ilgili yaptığım sosyal medya paylaşımlarım ve bilgilendirme videolarım için Instagram hesabımı ve YouTube kanalıma göz atabilirsiniz.
Dr. Günnur Yüce Youtube "Hakkımda (1)"
Dr. Günnur Yüce Youtube "Sezaryen Doğum mu? Normal (Vajinal) Doğum mu?"
Dr. Günnur Yüce Youtube "Gebelik Diyabeti"
