Doğum Kontrol Yöntemleri Hakkında Bilmeniz Gereken Herşey

Doğum Kontrol Yöntemleri ve Seçimi

Doğum kontrolü, korunmasız cinsel ilişkinin doğal sonucu olan gebeliğin çeşitli yöntemlerle engellenmesidir. Bu yöntemler geçici veya kalıcı olabilir ve partnerlerin tercihine göre kadın ya da erkek tarafından uygulanabilir.

Yöntem seçimi kişisel faktörlere bağlıdır:

• Yaş
• Sağlık durumu
• Gebe kalmak istenmeyen süre
• Sosyal durum ve kişisel tercihler

Doğum kontrol yöntemleri, bireysel ve toplumsal sağlık açısından büyük önem taşır. Aynı zamanda aile planlamasına olanak sağlayarak bireylerin hazır olmadıkları bir gebelikten korunmasına yardımcı olur. Ayrıca, istenmeyen gebeliklerin önlenmesi, bireylerin hem fiziksel hem de psikolojik sağlıklarını korumalarına yardımcı olur.

Doğum kontrol yöntemi tercih edilirken bireyin sağlık durumunun kontrol edilmesi ve tercihini bir jinekolojik muayene sonrası yapması önemlidir. Uygun yöntem seçildiğinde, doğum kontrol yöntemleri uzun vadede bireylerin yaşam kalitesini artırır.

Doğum Kontrol Yöntemlerinin Sınıflandırılması

1. Doğal Yöntemler

Takvim Yöntemi

Düzenli adet gören kadınlarda ovülasyon (yumurtlama) takibine dayanan bu yöntem, kadının yumurtlama tarihini baz alır. Yumurtlama takibi servikal mukus, vücut ısısı değişiklikleri ve tükürük testleriyle desteklenebilir. Yumurtlama dönemi dışında kalan günlerde korunmasız ilişki güvenli kabul edilir.

Avantajlar:

• Maliyeti yoktur.
• Vücuda dışarıdan ilaç veya cihaz müdahalesi gerektirmez.

Dezavantajlar:

• Başarı oranı düşüktür.
• Stres, hastalık veya yaşam tarzı değişiklikleri yumurtlama gününün değişmesine neden olabilir.

Geri Çekme Yöntemi (Coitus Interruptus)

Erkeğin ilişki sırasında boşalma anında geri çekilerek meniyi vajina dışına bırakmasına dayanan bu yöntem, kolay uygulanabilir ancak düşük koruyuculuğa sahiptir.

Avantajlar:

• Maliyeti yoktur.
• Kolay uygulanabilir.

Dezavantajlar:

• Zamanlama hataları veya haz sıvısındaki sperm nedeniyle gebelik riski vardır.
• Cinsel yolla bulaşan hastalıklara karşı koruma sağlamaz.

Laktasyonel Amenore (Emzirme Dönemi)

Doğum sonrası emzirme döneminde artan prolaktin hormonu, yumurtlamayı baskılar. Ancak bu yöntem, hormon dalgalanmaları nedeniyle güvenilir değildir.

Avantajlar:

• Emzirme dönemi boyunca uygulanabilir.

Dezavantajlar:

• Adet görülmese bile yumurtlama olasılığı vardır.
• Koruma oranı düşüktür.

2. Bariyer Yöntemleri

Prezervatif (Condom)

Lateks materyalden yapılan prezervatif, spermin vajinaya ulaşmasını fiziksel olarak engeller. Kadın ve erkek prezervatifleri olarak iki ayrı türü bulunmaktadır.

Avantajlar:

• Kolay ulaşılabilir.
• Cinsel yolla bulaşan hastalıklara karşı koruma sağlar.

Dezavantajlar:

• Latex alerjisi olan bireylerde rahatsızlık yaratabilir.
• Yanlış kullanım veya üretim hataları nedeniyle gebelik riski olabilir.

Diyafram ve Servikal Kap

Vajinaya yerleştirilen bu bariyer yöntemler, rahim ağzını kapatarak spermin ulaşımını engeller. Diyafram, spermisitlerle birlikte kullanıldığında etkisi artar.

Avantajlar:

• Latex alerjisi olmayan bireylerde yan etki oranı düşüktür.
• Kadın prezervatifi, cinsel yolla bulaşan hastalıklara karşı koruma sağlar.

Dezavantajlar:

• Doğru yerleştirilmezse gebelik riski vardır.
• Uygulama hatası enfeksiyon riskini artırabilir.

Spermisitler

Spermleri öldüren kimyasal maddeler içeren bu yöntem, tek başına veya diğer bariyer yöntemlerle kullanılabilir.

Avantajlar:

• Kolay uygulanabilir.
• Bazı spermisitler, cinsel yolla bulaşan hastalıklara karşı kısmen koruma sağlar.

Dezavantajlar:

• Allerjik reaksiyonlara neden olabilir.
• Tek başına kullanıldığında etkinlik düşüktür.

3. Hormonal Yöntemler

Hormonal yöntemler, dışarıdan hormon verilerek yumurtlamanın engellenmesini sağlar.

Doğum Kontrol Hapları

Oral kontraseptifler, östrojen ve progesteron hormonları içerir. Yumurtlamayı engelleyerek gebeliği önler.

Avantajlar:

• Doğru kullanıldığında etkinliği yüksektir.
• Adet düzenleyici etkileri vardır.

Dezavantajlar:

• Hormon kullanımı herkese uygun olmayabilir.
• Yan etkiler (bulantı, baş ağrısı, kilo değişimi) görülebilir.

Deri Altı İmplantları

Uzun süreli koruma sağlayan deri altı implantlar, hormon salınımıyla etki eder. Küçük bir cerrahi işlemle yerleştirilir ve 3-5 yıl boyunca etkili olabilir.

Avantajlar:

• Kullanım kolaylığı sağlar.
• Uzun süreli koruma sunar.

Dezavantajlar:

• Yerleştirme işlemi tıbbi müdahale gerektirir.

Vajinal Ring ve Doğum Kontrol Bandı

Hormonal içerikli bu yöntemler, yumurtlamayı baskılar ve servikal mukusu kalınlaştırır. Vajinal ring, vajinaya yerleştirilerek kullanılırken doğum kontrol bandı deri üzerine yapıştırılır.

4. Rahim İçi Araçlar (Spiraller)

Rahim içi araçlar (RIA), mekanik veya hormonal etkilerle gebeliği önler. Bakırlı ve hormonlu olmak üzere iki türü bulunur.

Avantajlar:

• Uzun süreli koruma sağlar (5-10 yıl).
• Düşük maliyetlidir.

Dezavantajlar:

• Regl döneminde kanama miktarını artırabilir.
• Dış gebelik riskini artırabilir.

5. Kalıcı Yöntemler (Cerrahi)

Tüp Ligasyonu ve Vazektomi

Kadınlarda fallop tüplerinin, erkeklerde ise sperm kanallarının bağlanmasıyla gebelik kalıcı olarak önlenir.

Avantajlar:

• %100’e yakın koruma sağlar.
• Tek seferlik bir işlemdir.

Dezavantajlar:

• Cerrahi bir işlem gerektirir.
• Geri dönüşü zordur.

6. Acil Kontrasepsiyon

Ertesi Gün Hapı

Korunmasız ilişki sonrası ilk 72 saat içinde kullanılan bu yöntem, acil durumlar için etkili bir çözüm sunar. Hap, yüksek doz hormon içerir ve yumurtlamayı engelleyerek gebeliği önler.

Avantajlar:

• Kolay ulaşılabilir.
• Kullanımı basittir.

Dezavantajlar:

• Sık kullanım adet düzensizliklerine yol açabilir.
• Dış gebelik riskini artırabilir.

Acil Bakırlı Spiral Uygulaması

Korunmasız ilişki sonrası ilk 5 gün içinde rahim içi araç takılarak gebelik önlenebilir.

Avantajlar:

• Hormon içermez.
• Etkili bir yöntemdir.

Dezavantajlar:

• Enfeksiyon ve dış gebelik riskini artırabilir.

Doğru seçilen ve doğru uygulanan doğum kontrol yöntemleri bireysel ve toplumsal sağlık için son derece önemlidir. Her birey, kendi ihtiyacına uygun bir yöntemi jinekolojik rehberlikle belirlemelidir.

Doğum Kontrol Yöntemlerinin Seçimi ve Doğurganlık Üzerine Etkileri

Bu yöntemlerden her birinin yan etkileri, koruma yüzdeleri, uyum ve memnuniyet oranları yönteme ve kullanan kişilere göre değişkenlik gösterir. Dolayısıyla, ideal yöntem kişiden kişiye değişir. Kişinin sağlık durumu, yaşı, korunma ihtiyacının süresi ve aciliyeti göz önünde bulundurularak, bir jinekolog rehberliğinde en uygun yöntem belirlenmelidir.

Her bireyin sağlık durumu ve ihtiyaçları doğrultusunda kendisine uygun bir doğum kontrol yöntemi bulunmaktadır. Doğru seçilip doğru uygulandığında, doğum kontrol yöntemleri doğurganlık üzerinde kalıcı bir etkiye sahip değildir. Geri dönüşümsüz bir yöntem (örneğin, tüplerin bağlanması) seçilmediği takdirde, diğer yöntemlerin bırakılmasının ardından (hemen veya birkaç ay içinde) doğurganlık genellikle geri dönmektedir.

Doğum kontrolü kısırlık yapar şeklindeki söylentiler asılsızdır. Aksine, istenmeyen gebelikleri sonlandırmak için yapılan yanlış müdahaleler ciddi sağlık sorunlarına, kalıcı hasarlara ve hatta hayatı tehdit eden durumlara yol açabilir.

Kısacası, doğru seçilmiş ve doğru uygulanan doğum kontrol yöntemleri, bireysel ve toplumsal sağlık ile mutluluk açısından son derece önemlidir.

İletişim Bilgileri

Kadın Hormon Bozuklukları, Genital Estetik, İnfertilite ve Cinsel Sağlıkla ilgili her konuda aşağıdaki linke tıklayarak bize ulaşabilirsiniz:

https://drgunnuryuce.com/iletisim/

Op. Dr. Günnur Yüce, Kadın Hormon Bozuklukları, Genital Estetik ve Cinsel Sağlık Uzmanı

Tel: +90 312 514 6874

Gebelik ve Kadın Sağlığı ile ilgili yaptığım sosyal medya paylaşımlarım ve bilgilendirme videolarım için Instagram hesabımı ve YouTube kanalıma göz atabilirsiniz:

Instagram/drgunnuryuce

YouTube/drgunnuryuce